اثرات ژن و ترکیب پذیری عمومی و خصوصی برخی از صفات کمی در پنبه ‏‎(gossypium hirsutim l)‎‏ به روش سیستم تلاقی دای آلل

ترکیب پذیری یازده صفت زراعی در پنبه در یک تجزیه دی آلل 6*6 ارزیابی شد. در این طرح شش والد نام های چه کوروا، نازلی 84، تابلادیلا، سای اکرا 324، مهر و ساحل بکار گرفته شد. کلیه تلاقی های ممکن یکطرفه بین انها انجام گرفت سپس کلیه ژنوتیپ ها (والدین و 15 تلاقی ‏‎f1‎‏) در ایستگاه تحقیقات هاشم آباد(گرگان) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در طی سال های 1378 و 1379 کشت شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش 2 مدل 1 گریفینگ (1956) و روش هیمن (1954) استفاده گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که سای اکرا 324 و ساحل بهترین ترکیب شونده های عمومی برای اکثر صفات از جمله ارتفاع بوته، تعداد شاخه های رویا، طول شاخه زایا، عملکرد، طول دمبرگ، قطر ساقه، و وزن قوزه بودند. تجزیه واریانس های ترکیب پذیری عمومی و خصوصی نشان داد که در توارث پذیری تعداد و شاخه رویا اثرات افزایشی ژن ها اهمیت بسزایی دارند، در حالیکه هر دو جز، افزایشی و غیر افزایشی در توارث پذیری ارتفاع بوته، طول دمبرگ، قطر ساقه، تعداد قوزه، وزن قوزه، و عملکرد اهمیت دارند. هر چند، برای تعداد و طول شاخه زایا و زودرسی اثرات غیر افزایشی مهم می باشند. هیبرید چه کوروا در سال اکرا 324 از لحاظ زودرسی و تعداد قوزه بهترین ترکیب پذیری خصوصی را نشان داد. هیبرید چه کوروا در نازلی 84 بالاترین اثرات ترکیب پذیری خصوصی مثبت را برای بیشتر صفات کمی نشان داد. دامنه توارث پذیری خصوصی صفات مورد بررسی بین 29/4 الی 75/61 درصد متغیر بوده است. تجزیه و تحلیل گرافیکی واریانس -کوواریانس نشان داد که برای صفت تعداد شاخه رویا غالبیت کامل و برای طول شاخه رویا غالبیت نسبی وجود دارد. ترتیب نسبی نقاط والدین در طول خط رگرسیون نشان داد که برای صفت تعداد شاخه رویا، چه کوروا دارای ژن های غالب بیشتر و نازلی 84، سای اکرا و ساحل دارای ژن های مغلوب بیشتر و بقیه والدین یعنی تابلادیلا و مهر دارای ژن های غالب و مغلوب برابر می باشند. ترتیب نسبی نقاط والدین در طول خط رگرسیون نشان داد که برای صفت تعداد شاخه رویا، چه کوروا دارای ژن های غالب بیشتر و نازلی 84، سای اکرا و ساحل دارای ژن های مغلوب بیشتر و بقیه والدین یعنی تابلادیلا و مهر دارای ژن های غالب و مغلوب برابر می باشند. ترتیب نسبی نقاط والدین در طول خط رگرسیون برای صفت طول شاخه زایا نشان داد که تابلادیلا دارای ژن غالب بیشتر و بقیه والدین یعنی چه کوروا، نازلی 84، سای اکرا، مهر و ساحل دارای ژن های غالب و مغلوب تقریبا برابر می باشند.